لیکویید استیکینگ چیست؟ این روش نوآورانه، آینده استیکینگ را با ارائه راهکاری برای غلبه بر محدودیت‌های استیکینگ سنتی متحول می‌کند. در حالی که استیکینگ معمولی دارایی‌های شما را قفل می‌کند، لیکویید استیکینگ نقدینگی را به دارایی‌های استیک‌شده بازمی‌گرداند و به کاربران امکان می‌دهد از پاداش‌های استیکینگ بهره‌مند شوند و همزمان دارایی‌های خود را در دیفای (DeFi) به کار گیرند. این ویژگی مهم، آن را به گزینه‌ای جذاب‌تر و کارآمدتر برای سرمایه‌گذاران تبدیل کرده است.
مرور سریع – یک تعریف یک‌خطی برای عجول‌ها
لیکویید استیکینگ (Liquid Staking) روشی است که به شما امکان می‌دهد ضمن کسب پاداش از استیکینگ دارایی‌های خود، نقدینگی آن‌ها را حفظ کرده و در سایر فعالیت‌های دیفای (DeFi) و mSOL یا MaticX نیز مشارکت کنید.
استیکینگ سنتی و مشکل قفل نقدینگی
در پاسخ به پرسش لیکویید استیکینگ چیست باید بگوییم؛ در استیکینگ سنتی، کاربران برای مشارکت در امنیت و عملکرد شبکه بلاک چین‌های مبتنی بر اثبات سهام (Proof of Stake – PoS)، مقداری از دارایی‌های رمزارزی خود را در یک قرارداد هوشمند قفل می‌کنند. در ازای این قفل کردن دارایی، آن‌ها به عنوان اعتبارسنج (Validator) انتخاب می‌شوند تا تراکنش‌ها را تأیید کرده و بلاک‌های جدید را به بلاک چین اضافه کنند. پاداشی که به آن‌ها تعلق می‌گیرد معمولاً به صورت توکن‌های بومی همان شبکه است.
بزرگترین چالش در استیکینگ سنتی، مشکل قفل نقدینگی (Liquidity Lockup) یا Liquid Restaking است. زمانی که دارایی‌های شما در فرآیند استیکینگ قفل می‌شوند، شما کنترلی بر آن‌ها ندارید و نمی‌توانید از آن‌ها برای هیچ هدف دیگری استفاده کنید که به معنای عدم دسترسی به سرمایه، از دست دادن فرصت و دوره آن‌باندینگ (Unbonding Period) است.
اثبات سهام (Proof of Stake – PoS) یک مکانیزم اجماع در بلاکچین است که به عنوان جایگزینی برای اثبات کار (Proof of Work – PoW) معرفی شد. در PoS، به جای رقابت ماینرها برای حل معادلات پیچیده که نیازمند مصرف انرژی بالا است، اعتبارسنج‌ها بر اساس مقدار دارایی (سهام) که در شبکه قفل کرده‌اند، برای تأیید تراکنش‌ها و ساخت بلاک‌های جدید انتخاب می‌شوند. هرچه مقدار دارایی استیک‌شده بیشتر باشد، شانس انتخاب شدن به عنوان اعتبارسنج و کسب پاداش بیشتر می‌شود.
در مورد شبکه اتریوم، پس از انتقال از PoW به PoS (معروف به مرج)، حداقل مقدار مورد نیاز برای تبدیل شدن به یک اعتبارسنج کامل (Validator)، ۳۲ اتریوم (ETH) است. این مقدار قابل توجه، برای بسیاری از کاربران عادی یک مانع بزرگ محسوب می‌شود، زیرا نیاز به سرمایه اولیه بالا و همچنین دانش فنی برای راه‌اندازی و نگهداری یک نود (Node) اعتبارسنجی دارد. عدم دسترسی به ۳۲ ETH، بسیاری از سرمایه‌گذاران کوچک‌تر را از مشارکت مستقیم در استیکینگ و کسب پاداش محروم می‌کند.
لیکویید استیکینگ چگونه کار می‌کند؟
در پاسخ به اینکه لیکویید استیکینگ چیست و چگونه کار می‌کند باید بگوییم؛ لیکویید استیکینگ (Liquid Staking) با ارائه یک راه حل مبتکرانه، مشکل قفل شدن دارایی‌ها در استیکینگ سنتی را برطرف می‌کند. این فرآیند معمولاً شامل چهار مرحله اصلی است که به کاربران اجازه می‌دهد ضمن کسب پاداش استیکینگ، نقدینگی دارایی‌های خود را حفظ کنند.
این فرآیند چهارمرحله عبارتند از:
- سپرده‌گذاری (Deposit): کاربران دارایی‌های رمزارزی خود مثلاً ETH را به یک پروتکل لیکویید استیکینگ مانند Lido، Rocket Pool و غیره سپرده‌گذاری می‌کنند. این دارایی‌ها در یک قرارداد هوشمند تجمیع شده و توسط اپراتورهای نود (Node Operators) برای استیکینگ در شبکه اصلی مثلاً بیکن چین اتریوم استفاده می‌شوند.
- ضرب توکن استیک‌شده مایع (Minting LST): پس از سپرده‌گذاری، پروتکل به ازای دارایی‌های استیک‌شده شما، یک توکن استیک‌شده مایع (Liquid Staking Token – LST) ضرب می‌کند و به کیف پول شما واریز می‌کند. این LSTها نمایانگر سهم شما از دارایی‌های استیک‌شده به همراه پاداش‌های انباشته شده هستند.
- استفاده از LST در دیفای (Utilize LST in DeFi): شما می‌توانید از LSTهای خود در اکوسیستم مالی غیرمتمرکز (DeFi) استفاده کنید. برای مثال، می‌توانید آن‌ها را به عنوان وثیقه برای دریافت وام، در استخر استیکینگ برای کسب سود بیشتر، در پلتفرم‌های وام‌دهی/وام‌گیری، یا حتی در بازارها معامله کنید. این امکان، بهره‌وری سرمایه شما را به شدت افزایش می‌دهد.
- بازخرید (Redemption): هر زمان که بخواهید، می‌توانید LSTهای خود را به پروتکل لیکویید استیکینگ برگردانید و دارایی‌های رمزارزی اصلی یا TVL خود را بازخرید کنید. فرآیند بازخرید ممکن است بسته به پروتکل و شرایط شبکه، شامل یک دوره زمانی کوتاه باشد، اما معمولاً بسیار کوتاه‌تر از دوره آن‌باندینگ در استیکینگ سنتی است.
مزایای کلیدی
یکی دیگر از مواردی که باید در بحث لیکویید استیکینگ چیست مورد بررسی قرار بگیرد، مزایای کلیدی آن است.
لیکویید استیکینگ با حل چالش‌های استیکینگ سنتی، مجموعه‌ای از مزایای کلیدی را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان می‌آورد که آن را به گزینه‌ای بسیار جذاب تبدیل کرده است:
- نقدشوندگی (Liquidity): این شاید بزرگترین مزیت باشد. با دریافت توکن‌های استیک‌شده مایع (LSTs) در ازای دارایی‌های استیک‌شده خود، دیگر سرمایه شما قفل نمی‌شود. می‌توانید LSTها یا APR را در هر زمان در بازار بفروشید، به دیگران منتقل کنید یا به عنوان وثیقه در پلتفرم‌های دیفای استفاده کنید. این قابلیت نقدشوندگی بالا، انعطاف‌پذیری بی‌سابقه‌ای به شما می‌دهد.
- درآمد دوگانه (Dual Income): لیکویید استیکینگ به شما امکان می‌دهد از دو منبع درآمد کسب کنید: اول، شما پاداش‌های استیکینگ را از شبکه بلاک چین دریافت می‌کنید. دوم، می‌توانید LSTهای خود را در پروتکل‌های مختلف دیفای (DeFi) به کار بگیرید. مثلاً وام‌دهی، تأمین نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز، یا وثیقه‌گذاری و از آنجا نیز سود یا کارمزد اضافی به دست آورید. این به معنای بهبود قابل توجه کارایی سرمایه شماست.
- حداقل ورودی کم (Low Entry Barrier): برخلاف استیکینگ سنتی، بسیاری از پروتکل‌های لیکویید استیکینگ به شما اجازه می‌دهند تا با مقادیر بسیار کمتری از دارایی‌ها در استیکینگ مشارکت کنید. این ویژگی، فرصت کسب درآمد از استیکینگ را برای سرمایه‌گذاران خرد نیز فراهم می‌کند و دموکراتیزاسیون دسترسی به پاداش‌های PoS را به همراه دارد.
- بهبود کارایی سرمایه (Capital Efficiency): با ترکیب نقدشوندگی و درآمد دوگانه، لیکویید استیکینگ به طور چشمگیری کارایی سرمایه شما را افزایش می‌دهد. دارایی‌های شما به جای اینکه به صورت غیرفعال قفل شوند، فعالانه در دو جبهه کار می‌کنند؛ کسب پاداش‌های استیکینگ و ایجاد سود اضافی در اکوسیستم دیفای. این به معنای بازدهی بالاتر از سرمایه‌گذاری اولیه شماست.
معایب و ریسک‌ها
با وجود مزایای فراوان، لیکویید استیکینگ (Liquid Staking) خالی از ریسک نیست و سرمایه‌گذاران باید پیش از مشارکت، با این چالش‌ها آشنا باشند.
درک این معایب به شما کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید و ریسک‌های احتمالی را بهتر مدیریت کنید:
- ریسک قرارداد هوشمند (Smart Contract Risk): پروتکل‌های لیکویید استیکینگ به شدت به قراردادهای هوشمند متکی هستند. این قراردادها، مانند هر کد نرم‌افزاری دیگری، می‌توانند دارای باگ‌ها یا آسیب‌پذیری‌هایی باشند. اگر یک قرارداد هوشمند مورد حمله قرار گیرد یا نقصی در آن وجود داشته باشد، دارایی‌های استیک‌شده شما ممکن است به خطر بیفتند یا از دست بروند. این ریسک از آنجا ناشی می‌شود که کنترل دارایی‌ها به کد واگذار شده است.
- Slashing (جریمه اعتبارسنجی): اسلشینگ (Slashing) مکانیزمی در شبکه‌های PoS است که اعتبارسنج‌ها (ولیدیتورها) را به دلیل رفتارهای نادرست یا مخرب مانند عدم دسترسی، امضای دوگانه بلاک‌ها یا اقدامات غیرصادقان جریمه می‌کند. وقتی شما از طریق یک پروتکل لیکویید استیکینگ، دارایی‌های خود را به یک اپراتور نود می‌سپارید، اگر آن اپراتور دچار اسلشینگ شود، بخشی از دارایی‌های استیک‌شده شما نیز جریمه خواهد شد. این ریسک به عملکرد و صداقت اپراتورهای نود پروتکل بستگی دارد.
- انحراف قیمت LST (LST Price Depeg Risk): توکن معادل استیک (LSTs) مانند stETH یا rETH قرار است قیمتی تقریباً برابر با دارایی پایه مانند ETH داشته باشند. اما، در شرایط خاص بازار، مانند نوسانات شدید، عدم تعادل در استخرهای نقدینگی، یا بحران‌های اعتماد عمومی، ممکن است قیمت LST از دارایی پایه منحرف شود (Depeg). این بدان معناست که ارزش LST شما می‌تواند کمتر از مقدار ETHی باشد که نماینده آن است، که منجر به زیان می‌شود.
- تمرکز (Centralization Risk): با افزایش محبوبیت لیکویید استیکینگ، خطر تمرکززدایی (Centralization) در شبکه اصلی بلاک چین نیز افزایش می‌یابد. اگر تعداد کمی از پروتکل‌های لیکویید استیکینگ یا حتی یک پروتکل غالب، بخش بزرگی از دارایی‌های استیک‌شده را کنترل کنند، این موضوع می‌تواند به متمرکز شدن قدرت اعتبارسنجی در دست تعداد محدودی از نهادها منجر شود. این تمرکززدایی می‌تواند امنیت و مقاومت شبکه در برابر سانسور را به خطر بیندازد.
- ریسک مقررات (Regulatory Risk): فضای نظارتی برای ارزهای دیجیتال، به ویژه در حوزه دیفای و استیکینگ، هنوز نامشخص و در حال تکامل است. دولت‌ها و نهادهای نظارتی در سراسر جهان ممکن است در آینده قوانینی را برای پروتکل‌های لیکویید استیکینگ، LSTs، یا پلتفرم‌های مرتبط وضع کنند. این تغییرات قانونی می‌تواند بر نحوه عملکرد پروتکل‌ها، دسترسی کاربران و حتی قانونی بودن برخی از فعالیت‌ها تأثیر بگذارد و منجر به ریسک‌های مالی یا عملیاتی شود.
مقایسه لیکویید استیکینگ با روش‌های دیگر
برای درک بهتر پرسش لیکویید استیکینگ چیست و مزایای آن، لازم است آن را با سایر روش‌های موجود برای استیکینگ یا کسب بازدهی در اکوسیستم بلاک چین مقایسه کنیم. هر روش دارای مزایا و معایب خاص خود است که آن را برای پروفایل‌های ریسک و اهداف سرمایه‌گذاری متفاوتی مناسب می‌سازد.
| ویژگی / روش | استیکینگ انفرادی (Solo Staking) | استیکینگ از طریق صرافی متمرکز (CEX Staking) | استیکینگ نیابتی (DPoS Staking) | لیکویید استیکینگ (Liquid Staking) | Restaking (بازاستیکینگ) |
| میزان سرمایه مورد نیاز | بالا (مثلاً ۳۲ ETH) | کم (معمولاً حداقل اندک) | کم (قابل تنظیم) | کم (معمولاً حداقل اندک) | نیاز به دارایی‌های استیک شده قبلی (مثلاً stETH) |
| کنترل کلید خصوصی | کامل (شما نود را اجرا می‌کنید) | صفر (صرافی کنترل دارد) | کامل (کیف پول شما) | کامل (شما LSTs را کنترل می‌کنید) | کامل (شما LSTs را کنترل می‌کنید) |
| قفل نقدینگی | بله (تا پایان دوره آن‌باندینگ) | بله (تا پایان دوره آن‌باندینگ صرافی) | بله (بستگی به قوانین شبکه) | خیر (با دریافت LSTs نقدینگی حفظ می‌شود) | بله (دارایی استیک شده در Restaking قفل می‌شود) |
| ریسک Slashing | مستقیم (مربوط به عملکرد نود شما) | بله (مربوط به عملکرد صرافی) | بله (مربوط به عملکرد نماینده) | بله (مربوط به اپراتور نود پروتکل LST) | بله (ریسک Slashing ثانویه روی LST در پروتکل‌های Restaking) |
| ریسک قرارداد هوشمند | خیر | خیر | خیر | بله (ریسک باگ در قرارداد هوشمند پروتکل LST) | بله (ریسک باگ در قرارداد هوشمند پروتکل Restaking) |
| کارایی سرمایه | پایین (فقط یک منبع سود) | پایین (فقط یک منبع سود) | پایین (فقط یک منبع سود) | بالا (درآمد دوگانه از استیکینگ و دیفای) | بسیار بالا (درآمد چندگانه از استیکینگ اصلی، دیفای، و خدمات AVS) |
| سادگی استفاده | پیچیده (نیاز به دانش فنی) | بسیار ساده (فقط چند کلیک) | ساده | متوسط (نیاز به تعامل با پروتکل دیفای) | متوسط تا پیچیده (نیاز به درک AVS ها و ریسک‌ها) |
| تمرکززدایی | عالی (مشارکت مستقیم) | پایین (تمرکز قدرت در صرافی) | متوسط (وابسته به نمایندگان) | متوسط (وابسته به پروتکل LST) | ریسک تمرکززدایی افزایش می‌یابد (در صورت غالب شدن AVS ها یا Restaker های بزرگ) |
| موارد استفاده LSTs / دارایی | استیکینگ خالص | استیکینگ خالص | استیکینگ خالص | استفاده در دیفای (وام، تأمین نقدینگی، وثیقه) | استفاده از LST به عنوان وثیقه برای امنیت AVS ها و کسب پاداش‌های اضافی |
پروتکل‌های برتر و توکن‌های نماینده محبوب
اگر می‌خواهید بدانید اکوسیستم لیکویید استیکینگ چیست، باید بگوییم، چندین پروتکل پیشرو وجود دارند که هر کدام با رویکردها و ویژگی‌های خاص خود، سهم قابل توجهی از بازار را به خود اختصاص داده‌اند. این پروتکل‌ها با ارائه توکن‌های استیک‌شده مایع (LSTs)، امکان مشارکت در استیکینگ را با حفظ نقدینگی فراهم می‌کنند که در ادامه به شرح آن‌ها می‌پردازیم.
Lido – stETH، stSOL، stMATIC
Lido Finance بزرگترین و محبوب‌ترین پروتکل لیکویید استیکینگ در بازار است. این پروتکل به کاربران اجازه می‌دهد تا دارایی‌های خود را مانند ETH، SOL، MATIC و… استیک کنند و در ازای آن، توکن‌های استیک‌شده مایع (LSTs) مربوطه را دریافت کنند.
- stETH (staked ETH): پرکاربردترین LST در اکوسیستم اتریوم است که نمایانگر ETH استیک‌شده در Lido است. دارندگان stETH می‌توانند از آن در پروتکل‌های مختلف دیفای استفاده کنند و همزمان پاداش استیکینگ ETH را دریافت کنند.
- stSOL (staked SOL): توکن لیکویید استیکینگ برای سولانا.
- stMATIC (staked MATIC): توکن لیکویید استیکینگ برای پالیگان.
Lido با سهم بازار قابل توجه خود، نقش کلیدی در اکوسیستم لیکویید استیکینگ ایفا می‌کند.
Rocket Pool – rETH و اپراتور مینی‌پول
Rocket Pool یکی دیگر از پروتکل‌های مطرح لیکویید استیکینگ برای اتریوم است که رویکردی غیرمتمرکزتر را دنبال می‌کند.
- rETH (Rocket Pool ETH): توکن استیک‌شده مایع Rocket Pool است. تفاوت اصلی آن با stETH در این است که rETH به صورت خودکار پاداش‌های استیکینگ را در ارزش خود انباشته می‌کند، به این معنی که مقدار rETH شما ثابت می‌ماند اما ارزش آن در برابر ETH افزایش می‌یابد.
- اپراتور مینی‌پول (Mini-Pool Operator): Rocket Pool به کاربران اجازه می‌دهد تا با حداقل ۱۶ ETH به جای ۳۲ ETH یک مینی‌پول راه‌اندازی کنند و به عنوان اپراتور نود مشارکت کنند. این رویکرد، غیرمتمرکزسازی شبکه را تقویت می‌کند و موانع ورود را برای اعتبارسنج‌های مستقل کاهش می‌دهد.
EigenLayer و مفهوم Restaking
EigenLayer یک پروتکل نوآورانه است که مفهوم Restaking (بازاستیکینگ) را معرفی کرده است. این پروتکل به کاربران اجازه می‌دهد تا توکن‌های استیک‌شده مایع (LSTs) خود را مانند stETH مجدداً در EigenLayer قفل کنند تا امنیت خدمات اعتبارسنجی فعالانه (Actively Validated Services – AVSs) را تأمین کنند.
- مفهوم Restaking: با Restaking، شما می‌توانید از LSTهای خود برای کسب پاداش‌های اضافی از AVSها مانند اوراکل‌ها، بریج‌ها، یا لایه‌های داده استفاده کنید، در حالی که همچنان پاداش‌های استیکینگ اصلی ETH را دریافت می‌کنید. این امر به کارایی سرمایه بی‌سابقه‌ای منجر می‌شود، اما ریسک‌های جدیدی مانند Slashing دوگانه را نیز به همراه دارد.
StakeWise، Frax Ether، Ankr
علاوه بر Lido و Rocket Pool، پروتکل‌های دیگری نیز در فضای لیکویید استیکینگ فعال هستند که هر کدام ویژگی‌های منحصر به فرد خود را ارائه می‌دهند:
- StakeWise: این پروتکل نیز خدمات لیکویید استیکینگ ETH را ارائه می‌دهد و دارای دو توکن استیک‌شده مایع است: sETH2 که پاداش‌ها را انباشته می‌کند و rETH2 که پاداش‌ها را به صورت توکن‌های جداگانه پرداخت می‌کند.
- Frax Ether (frxETH): Frax Finance، که بیشتر به خاطر استیبل کوین‌های خود شناخته می‌شود، نیز وارد فضای لیکویید استیکینگ شده و frxETH را به عنوان توکن استیک‌شده مایع خود ارائه می‌دهد. این پروتکل بر روی هم‌افزایی با اکوسیستم Frax و استیبل کوین‌های آن تمرکز دارد.
- Ankr: Ankr یک پلتفرم زیرساختی Web3 است که خدمات لیکویید استیکینگ را برای چندین بلاک چین از جمله اتریوم، پولکادات و بایننس اسمارت چین ارائه می‌دهد. توکن‌های LST آن‌ها مانند aETHc و aBNBc به کاربران امکان می‌دهند تا در استیکینگ مشارکت کنند و از دارایی‌های خود در دیفای استفاده کنند.
کاربردهای عملی LST در DeFi
یکی دیگر از مواردی که باید در بحث لیکویید استیکینگ چیست مورد بررسی قرار بگیرد، کاربردهای عملی است. درواقع، توکن‌های استیک‌شده مایع (LSTs) فراتر از صرفاً کسب پاداش استیکینگ هستند؛ آن‌ها کلیدی برای باز کردن قفل فرصت‌های جدید در اکوسیستم مالی غیرمتمرکز (DeFi) محسوب می‌شوند. LSTs به کاربران اجازه می‌دهند تا دارایی‌های قفل‌شده خود را نقد کنند و همزمان آن‌ها را در پروتکل‌های مختلف دیفای به کار گیرند، که منجر به افزایش قابل توجه کارایی سرمایه می‌شود.
در ادامه به مهم‌ترین کاربردهای عملی LSTs در DeFi می‌پردازیم:
- ییلد فارمینگ (Yield Farming): یکی از محبوب‌ترین کاربردهای LSTs در ییلد فارمینگ است. شما می‌توانید LSTs خود را در استخرهای نقدینگی (Liquidity Pools) در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXs) مانند Curve Finance یا Balancer واریز کنید. با تأمین نقدینگی، شما علاوه بر کسب پاداش‌های استیکینگ اولیه، از کارمزدهای معاملاتی استخر و همچنین پاداش‌های توکن‌های حاکمیتی پروتکل ییلد فارمینگ نیز بهره‌مند می‌شوید. این رویکرد به شما امکان می‌دهد تا از یک دارایی واحد، بازدهی چندگانه کسب کنید.
- وام‌گیری (Lending): شما می‌توانید LSTs خود را به عنوان وثیقه (Collateral) در پلتفرم‌های وام‌دهی دیفای مانند Aave یا Compound واریز کنید. با وثیقه‌گذاری LSTs، قادر خواهید بود استیبل کوین‌ها یا سایر رمزارزها را وام بگیرید. این کار به شما امکان می‌دهد تا بدون فروش دارایی‌های اصلی استیک‌شده خود و از دست دادن پاداش استیکینگ، به نقدینگی دسترسی پیدا کنید و از آن در فرصت‌های دیگر مثلاً خریدهای جدید، پرداخت هزینه یا سایر سرمایه‌گذاری‌ها استفاده نمایید.
- وثیقه‌گذاری (Collateralization): نقش LSTs به عنوان وثیقه فراتر از وام‌گیری است. آن‌ها می‌توانند در پروتکل‌های مختلف برای مینت کردن (ضرب) استیبل کوین‌های غیرمتمرکز (مانند DAI در MakerDAO) یا در پلتفرم‌های مشتقات (Derivatives) به عنوان مارجین استفاده شوند. این قابلیت، LSTs را به ابزاری قدرتمند برای افزایش سرمایه و ورود به معاملات پیچیده‌تر در دیفای تبدیل می‌کند.
- معامله در DEX (Curve, Balancer): LSTs به صورت توکن‌های قابل معامله در بازار هستند و می‌توانند در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXs) مانند Curve Finance و Balancer معامله شوند. این امکان به کاربران اجازه می‌دهد تا به سرعت LSTs خود را به دارایی‌های دیگر مانند ETH اصلی تبدیل کنند یا برعکس. همچنین، بازار این توکن‌ها فرصت‌هایی برای آربیتراژ و نقدینگی سریع فراهم می‌کند. پروتکل‌هایی مانند Curve با ایجاد استخرهای نقدینگی بهینه‌شده برای LSTs و دارایی‌های مرتبط، نقدینگی عمیق‌تری را برای آن‌ها فراهم می‌کنند.
گام‌به‌گام شروع لیکویید استیکینگ برای کاربران ایرانی
لیکویید استیکینگ چیست و چگونه باید شروع شود؟ این روش، فرصتی جذاب برای کسب درآمد از دارایی‌های رمزارزی شماست، حتی برای کاربران ایرانی. با این حال، به دلیل محدودیت‌های جغرافیایی، نیاز به دقت بیشتری در انتخاب ابزارها و رعایت نکات امنیتی دارید. در ادامه، یک راهنمای گام‌به‌گام برای شروع لیکویید استیکینگ با تمرکز بر اتریوم (ETH) از طریق پروتکل Lido ارائه می‌شود:
- انتخاب کیف پول
اولین قدم، انتخاب یک کیف پول رمزارزی امن و غیرحضانتی (non-custodial) است که کنترل کامل دارایی‌هایتان را به شما بدهد. برای تعامل با پروتکل‌های دیفای مانند Lido، کیف پول‌های تحت وب (Web3 wallets) بهترین گزینه هستند.
- تبدیل (سواپ) دارایی‌های شما به ETH
برای استیکینگ در پروتکل Lido (برای اتریوم)، شما به ETH نیاز دارید. اگر دارایی شما رمزارز دیگری است، باید آن را به ETH تبدیل کنید.
- اتصال به امنیت قرارداد هوشمند لیدو (Lido Web App) و استیکینگ
پس از آماده‌سازی ETH در کیف پول، آماده‌اید تا فرآیند لیکویید استیکینگ را آغاز کنید:
- فعال کردن VPN/VPS: اطمینان حاصل کنید که VPN/VPS شما فعال و IP شما ثابت است.
- دسترسی به وب‌اپ لیدو: در مرورگر خود که افزونه متامسک روی آن نصب است، به وب‌سایت رسمی Lido Finance به آدرس fi مراجعه کنید.
- اتصال کیف پول: در وب‌سایت Lido، دکمه Connect Wallet یا Connect را پیدا کرده و روی آن کلیک کنید. سپس MetaMask یا کیف پول دیگر خود را انتخاب کنید. کیف پول شما یک درخواست اتصال ارسال می‌کند؛ آن را تأیید کنید.
- ورود مقدار ETH: در رابط کاربری Lido، مقدار ETHی را که قصد دارید استیک کنید، وارد نمایید.
- تأیید تراکنش: Lido به شما اعلام می‌کند که چه مقدار stETH در ازای ETH شما دریافت خواهید کرد. جزئیات را بررسی کنید و سپس روی Stake یا Confirm کلیک کنید.
- دریافت stETH: پس از تأیید تراکنش در شبکه اتریوم که ممکن است چند دقیقه طول بکشد، توکن‌های stETH به صورت خودکار به کیف پول شما واریز می‌شوند.
- مدیریت ریسک و تنظیم استاپ‌لاس
حفظ نقدینگی با دریافت LSTs به معنای حذف کامل ریسک نیست. شما همچنان در معرض نوسانات قیمت ETH و همچنین ریسک انحراف قیمت (Depeg Risk) LST هستید. بنابراین گر LSTs خود را به یک صرافی متمرکز که از آن پشتیبانی می‌کند منتقل کرده‌اید، می‌توانید برای آن سفارش استاپ‌لاس تنظیم کنید تا در صورت افت قیمت به یک سطح مشخص، به صورت خودکار فروخته شود. البته این روش با ریسک‌های متمرکزسازی و تحریم همراه است.
چک‌لیست امنیت و مدیریت سرمایه
حتی با وجود مزایای فراوان، مشارکت در لیکویید استیکینگ و اکوسیستم دیفای بدون ریسک نیست. برای محافظت از سرمایه خود و کاهش خطرات، رعایت یک چک‌لیست امنیتی و مدیریت سرمایه ضروری است. در ادامه، این چک لیست را به شما ارائه می‌دهیم:
- تنوع پلتفرم (Platform Diversification)
هرگز تمام سرمایه خود را در یک پروتکل یا پلتفرم لیکویید استیکینگ واحد متمرکز نکنید. با تقسیم سرمایه خود بین چندین پروتکل معتبر مانند Lido, Rocket Pool, Frax Ether، ریسک وابستگی به یک نقطه شکست (Single Point of Failure) را کاهش می‌دهید. اگر یکی از پروتکل‌ها با مشکل قرارداد هوشمند یا هک مواجه شود، همه دارایی‌های شما به خطر نخواهند افتاد.
- بررسی دقیق آدرس قرارداد هوشمند (Verify Smart Contract Address)
پیش از انجام هرگونه تراکنش یا تأیید اتصال کیف پول به یک پروتکل لیکویید استیکینگ، همیشه آدرس دقیق قرارداد هوشمند (Contract Address) پلتفرم را بررسی و تأیید کنید. کلاهبرداران اغلب وب‌سایت‌های فیشینگ با آدرس‌های مشابه ایجاد می‌کنند. آدرس صحیح را از منابع رسمی پروتکل (وب‌سایت اصلی، مستندات، حساب‌های رسمی شبکه‌های اجتماعی) پیدا کرده و با آدرسی که در کیف پول شما برای تأیید نشان داده می‌شود، مقایسه کنید. یک اشتباه کوچک می‌تواند منجر به از دست رفتن کامل دارایی‌ها شود.
- تعیین حد زیان روزانه (Daily Loss Limit)
یک استراتژی مدیریت ریسک شخصی برای خود تعریف کنید. تعیین یک حد زیان روزانه یا ماهانه به این معنی است که مشخص کنید حداکثر چه مقدار از سرمایه خود را در یک بازه زمانی مشخص مثلاً در یک روز یا یک ماه می‌توانید تحمل کنید که از دست برود. اگر زیان‌های شما به این حد رسید، به صورت موقت از بازار خارج شوید، تحلیل مجددی انجام دهید و پس از بررسی دلایل، دوباره وارد شوید. این کار به شما کمک می‌کند تا از تصمیم‌گیری‌های احساسی در زمان نوسانات شدید بازار جلوگیری کنید.
- درک ریسک‌های اسمارت کانترکت (Smart Contract Risk Awareness)
همانطور که قبلاً اشاره شد، ریسک قرارداد هوشمند یکی از بزرگترین خطرات در دیفای است. این ریسک شامل موارد زیر می‌شود:
- باگ‌های کدنویسی: خطاهای ناخواسته در کد قرارداد هوشمند که می‌توانند توسط مهاجمان سوءاستفاده شوند.
- آسیب‌پذیری‌های امنیتی: نقاط ضعف در طراحی یا اجرای قرارداد که ممکن است منجر به از دست رفتن سرمایه شود.
- حملات اوراکل: اگر پروتکل به اوراکل‌های خارجی برای دریافت داده‌ها وابسته باشد و آن اوراکل‌ها دستکاری شوند.
آینده لیکویید استیکینگ و نقش آن در Web3
لیکویید استیکینگ (Liquid Staking) تنها یک روند گذرا نیست؛ این مفهوم به سرعت در حال تبدیل شدن به ستون فقرات اکوسیستم مالی غیرمتمرکز (DeFi) و عنصر حیاتی در شکل‌دهی به آینده وب۳ (Web3) است. با حل مشکل قفل نقدینگی، لیکویید استیکینگ دسترسی به بازدهی از استیکینگ را دموکراتیزه کرده و راه‌های جدیدی برای افزایش کارایی سرمایه گشوده است. در ادامه به روندهای کلیدی که آینده این حوزه را ترسیم می‌کنند، می‌پردازیم:
- رشد Restaking (بازاستیکینگ)
Restaking (بازاستیکینگ) که عمدتاً توسط پروتکل‌هایی مانند EigenLayer پیشگام شده است، گام بعدی منطقی در تکامل لیکویید استیکینگ محسوب می‌شود. این مفهوم به کاربران اجازه می‌دهد تا توکن‌های استیک‌شده مایع (LSTs) خود را مانند stETH مجدداً در پروتکل‌های دیگری که به نام خدمات اعتبارسنجی فعالانه (AVSs) شناخته می‌شوند، سپرده‌گذاری کنند. این AVSها می‌توانند شامل اوراکل‌ها، بریج‌ها، راه‌حل‌های لایه ۲ یا سایر برنامه‌های غیرمتمرکز باشند که برای امنیت خود به اتریوم متکی هستند.
Web3 امکان امنیت جمعی را فراهم می‌کند؛ یعنی امنیت شبکه اتریوم به طور همزمان برای تأمین امنیت بسیاری از سرویس‌های دیگر نیز استفاده می‌شود. این امر به رشد و ثبات کل اکوسیستم Web3 کمک می‌کند.
- استاندارد ERC-4626
استاندارد ERC-4626 یک استاندارد توکن برای خزانه‌ها (Vaults) است که به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا روشی یکپارچه برای تعامل با پروتکل‌های ییلد فارمینگ و تجمیع‌کننده‌های سود ایجاد کنند.
- ترکیب با RWAs (Real-World Assets)
Real-World Assets (RWAs) به دارایی‌های فیزیکی یا سنتی (مانند املاک، خطر تمرکز سهام، اوراق قرضه، کالاها) اشاره دارد که به صورت توکنیزه شده (Tokenized) روی بلاک چین ارائه می‌شوند. ترکیب لیکویید استیکینگ با RWAs می‌تواند انقلابی در دنیای مالی ایجاد کند:
- پل ارتباطی بین مالی سنتی و دیفای: LSTs می‌توانند به عنوان وثیقه برای وام‌گیری با پشتوانه RWAs استفاده شوند و بالعکس. این امر نقدینگی و کارایی را به دارایی‌های سنتی وارد می‌کند.
- افزایش بازدهی برای RWAs: مالکان RWAs توکنیزه شده می‌توانند از آن‌ها در پروتکل‌های دیفای بهره ببرند و بهینه‌سازی سرمایه خود را افزایش دهند.
- جذب سرمایه نهادی: با توکنیزه شدن دارایی‌های واقعی و امکان استفاده از آن‌ها در اکوسیستم دیفای به کمک استیکینگ در صرافی در مقابلLST، سرمایه‌گذاران نهادی بیشتری به سمت Web3 جذب خواهند شد. این امر به رشد و بلوغ بازار کمک می‌کند.
سؤال‌های متداول (FAQ)
- سود واقعی چقدر است؟ سود واقعی (APY) در لیکویید استیکینگ متغیر است و به پروتکل، شبکه بلاک چین و شرایط بازار بستگی دارد؛ برای اتریوم معمولاً بین ۳ تا ۵ درصد است.
- چگونه از stETH خروج کنم؟ می‌توانید stETH خود را در صرافی‌های غیرمتمرکز (مانند Curve Finance) به ETH تبدیل کنید، یا آن را در پروتکل Lido بازخرید (redeem) کنید، که ممکن است شامل دوره انتظار باشد.
- تفاوت stETH با ETH2 چیست؟ stETH توکن نماینده ETH استیک‌شده در پروتکل Lido است که نقدشونده است، در حالی که ETH2 به اتریوم پس از ارتقاء به اثبات سهام (Merge) اشاره دارد و خودش یک توکن نیست.
در این بخش دانستیم که لیکویید استیکینگ چیست و چه مزایایی دارد. پیش از ورود با سرمایه اصلی، توصیه می‌کنیم ابتدا در یک شبکه تست یا با مبلغی بسیار ناچیز لیکویید استیکینگ را امتحان کنید. این رویکرد به شما کمک می‌کند تا با فرآیندها و ریسک‌ها آشنا شوید. پس از کسب تجربه و اطمینان کامل، با آگاهی و مدیریت ریسک مناسب، سرمایه اصلی خود را وارد کنید.
