فومو (FOMO)، که مخفف عبارت Fear Of Missing Out یا ترس از دست دادن است، به حالتی از اضطراب می‌گویند که در آن فرد نگران از دست دادن اتفاقات هیجان‌انگیز یا فرصت‌های سودآور می‌باشد. تصور کنید فردی با اضطراب به نمودار رو به رشد بیت‌کوین خیره شده، در حالی که در ذهنش دائما می‌گوید که نکند این فرصت بی‌نظیر را از دست بدهم. اگر می‌خواهید بدانید، FOMO چیست تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
ریشه و تاریخچه فومو؛ از تب جویندگان طلا تا شبکه‌های اجتماعی
حس ترس از دست دادن فرصت (FOMO)، با وجود اینکه در عصر دیجیتال مورد توجه قرار گرفته است، اما ریشه‌هایی عمیق در تاریخ ما دارد که از تب جویندگان طلا گرفته تا تحولات اخیر در شبکه‌های اجتماعی، خود را نشان داده است.
دکتر دان هرمن، استراتژیست بازاریابی، اولین بار این مفهوم را در سال ۱۹۹۶ شناسایی کرد و تحقیقاتش در سال ۲۰۰۰ در نشریه مدیریت برند منتشر شد. او در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که مصرف‌کنندگان از اینکه فرصت‌های جذابی را در بازار ارز دیجیتال از دست بدهند، نگران هستند.
پاتریک مک‌گینیس، کارآفرین و نویسنده، نخستین بار در سال ۲۰۰۴ این اصطلاح مخفف FOMO را در مقاله‌ای برای روزنامه دانشجویی هاروارد بیزینس اسکول به کار برد. او این مفهوم را برای توصیف اضطراب دانشجویان در مورد از دست دادن بهترین گزینه‌های اجتماعی و شغلی، که در محیط پررقابت آنجا رایج بود، معرفی کرد.
فومو چگونه در مغز شما شکل می‌گیرد؟
فومو فقط یک حس گذرا نیست، بلکه ریشه‌های عمیقی در نوع عملکرد مغز ما دارد و با موارد روان‌شناختی پیچیده‌ای همراه است.
دوپامین، ترسِ از دست دادن و نظریه زیان‌گریزی
دوپامین، هورمون پاداش در مغز، در ایجاد فومو نقش مهمی دارد؛ زیرا وقتی می‌بینیم دیگران از فرصتی استفاده می‌کنند، مغز ما سیگنال‌های پاداش را فعال می‌نماید.
نقش Herd Mentality و مقایسه اجتماعی
Herd Mentality نیز در شکل‌گیری فومو بسیار مؤثر است؛ وقتی می‌بینیم تعداد زیادی از افراد در یک فعالیت یا سرمایه‌گذاری خاص شرکت می‌کنند، ناخودآگاه احساس می‌کنیم که باید فعال باشیم تا عقب نمانیم. این رفتار با مقایسه اجتماعی (Social Comparison) تقویت می‌شود.
نشانه‌ها و عوارض فومو (روانی، اجتماعی، مالی)
اگر می‌خواهید بدانید نشانه‌های فومو چیست، باید بگوییم فومو تنها یک احساس زودگذر نیست؛ بلکه می‌تواند پیامدهای جدی و گسترده‌ای بر سلامت روان، روابط اجتماعی و وضعیت مالی افراد داشته باشد. شناسایی این نشانه‌ها و عوارض برای مقابله با آن ضروری به شمار می‌آید.
اضطراب، استرس، افسردگی، حس بی‌کفایتی
فومو غالباً با احساسات ناخوشایندی مانند اضطراب و استرس همراه است، زیرا فرد همیشه نگران است فرصت‌های بهتر را از دست بدهد. این حالت می‌تواند به افسردگی تبدیل شود و در فرد احساس بی‌کفایتی و عدم رضایت از زندگی خود ایجاد کند.
تصمیمات مالی شتاب‌زده، خرید در سقف، فروش در کف
در حوزه مالی، فومو می‌تواند باعث تصمیمات مالی شتاب‌زده و غیرمنطقی می‌شود. افراد تحت تأثیر فومو ممکن است در اوج قیمت‌ها خرید کنند، با این امید که از افزایش بیشتر سود ببرند، و سپس در زمان کاهش قیمت‌ها، از ترس ضرر بیشتر، با ضرر بفروشند.
فومو در زندگی روزمره؛ چند مثال قابل لمس
فومو، فقط در بازارهای مالی وجود ندارد؛ بلکه در جنبه‌های مختلف زندگی روزمره ما ورود کرده و می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌ها و احساساتمان تأثیر بگذارد.
وقتی دوستانمان عکس‌ها و استوری‌های جذاب از سفرها و تجربیات هیجان‌انگیزشان در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند، ممکن است ناخودآگاه حس فومو در ما فعال شود. حتی وقتی یک محصول جدید ترند می‌شود یا افراد بسیاری گوشی مدل آخر یا لباس خاصی را می‌پوشند، حس ترس از متفاوت بودن یا عقب ماندن از بقیه می‌تواند ما را مجبور به خرید آن کند، حتی اگر نیازی به آن نداشته باشیم.
فومو در بازارهای مالی و ارز دیجیتال
در بحث FOMO چیست، باید دانید که فومو در دنیای پرنوسان ارزهای دیجیتال، موردی قدرتمند است که می‌تواند روی رفتار سرمایه‌گذاران تاثیر بگذارد که در ادامه به مهم‌ترین این موارد اشاره می‌کنیم:
نمونه بورس ایران ۱۳۹۹ و موج ورودی تازه‌واردان
در سال ۱۳۹۹، بورس ایران شاهد افراد تازه‌واردی بود که به توصیه دوستان و آشنایان به این بازار ورود پیدا کردند. این هجوم سرمایه، حباب قیمتی ایجاد کرد و بسیاری از این سرمایه‌گذاران پس از ریزش بازار، ضررهای سنگینی را پرداخت کردند.
بیت‌کوین ۲۰۲۱؛ توییت‌ها و رشد پارابولیک
در سال ۲۰۲۱، بیت‌کوین پس از توییت‌های افراد مشهور و اخبار مثبت، شاهد یک رشد پارابولیک بود که فومو را بین سرمایه‌گذاران بیشتر کرد. بسیاری از افراد برای جا نماندن کسب سود بیشتر، در قیمت‌های بالا وارد شدند و پس از اصلاح بازار، با زیان‌های بسیاری مواجه شدند.
داستان شیبا اینو و نهنگ‌ها
شیبا اینو (Shiba Inu)، یک میم‌کوین، نمونه بارزی از نقش فومو در پامپ‌های قیمتی است که رشد نجومی آن در مدت کوتاه، افراد بسیاری را وسوسه کرد. در این میان، نهنگ‌ها (Whales) از فوموی سرمایه‌گذاران خرد سوءاستفاده کردند و با فروش دارایی‌های خود در اوج قیمت، سودهای بالایی به دست آوردند.
فومو در بازاریابی؛ چگونه برندها از ترس شما پول می‌سازند؟
در بحث FOMO چیست باید بدانید که برندها و بازاریابان به خوبی از قدرت فومو آگاه هستند و با استفاده از ترفندهای هوشمندانه، این ترس را در مشتریان تحریک می‌کنند تا آن‌ها را به خرید وادارند.
شمارش معکوس، موجودی محدود
یکی از ترفندهای متداول، ایجاد حس فوریت با استفاده از شمارش معکوس برای پایان یک پیشنهاد ویژه یا اعلام موجودی محدود یک محصول است. این روش به مشتری القا می‌کند که اگر سریع اقدام نکند، فرصت را از دست خواهد داد.
مطالعه موردی دیجی‌کالا / پروموی فلش‌سیل
در این مطلب از بحث FOMO چیست، دیجی‌کالا به عنوان یک نمونه موفق، از طریق پرو‌موهای فلش‌سیل (Flash Sale)، فومو را به خوبی به کار می‌گیرد. با نمایش تخفیف‌های بزرگ برای مدت زمان بسیار کوتاه و موجودی محدود، مشتریان را ترغیب می‌کند تا بدون تأمل زیاد و از ترس از دست دادن معامله، فوراً خرید کنند.
فومو، FUD و JOMO؛ سه‌گانه احساسات بازار
در دنیای پرهیاهوی بازارهای مالی، ارزهای دیجیتال، احساسات نقش مهمی دارند و می‌توانند تصمیمات سرمایه‌گذاران را به شدت تحت تأثیر قرار دهند. فومو (FOMO)، فاد (FUD) و جومو (JOMO) سه مفهوم مهم هستند که هر یک حالتی خاص از ذهنیت جمعی را نشان می‌دهند.
فومو (FOMO)
فومو (FOMO) یا ترس از دست دادن Patrick McGinnis است و حالتی از اضطراب Dan Herman را نشان می‌دهد که فرد نگران است فرصت‌های سودآور را از دست بدهد. این حس اغلب باعث می‌شود افراد در اوج قیمت‌ها وارد معامله شوند تا از کسب سود جا نمانند.
فاد (FUD)
فاد (FUD) مخفف Fear, Uncertainty, and Doubt یا ترس و تردید است و به انتشار اطلاعات منفی، نادرست یا اغراق‌آمیز اشاره می‌کند.
جومو (JOMO)
جومو (JOMO) مخفف Joy Of Missing Out یا لذت از دست دادن است. این حس به معنای لذت بردن از کناره‌گیری آگاهانه از شلوغی‌ها و هیجانات بازار یا شبکه‌های اجتماعی است، بدون اینکه فرد احساس کند فرصت مهمی را از دست می‌دهد.
۹ استراتژی علمی و عملی برای کنترل فومو
کنترل فومو نیز در بحث FOMO چیست، برای حفظ آرامش روانی و تصمیم‌گیری‌های مالی عاقلانه بسیار مهم است. با استفاده از استراتژی‌های عملی و علمی زیر، می‌توانید بر این احساس غلبه کرده و زندگی و معاملات خود را بهتر کنید.
آگاهی و نام‌گذاری احساس (Labeling)
اولین قدم برای مقابله با فومو، شناخت این احساس است. وقتی متوجه شدید در حال تجربه فومو هستید، به سادگی احساس خود را بپذیرید و به آن آگاه باشید.
ذهن‌آگاهی و تنفس چهار هشت چهار
برای آرامش ذهن، تمرین ذهن‌آگاهی را انجام دهید. یک روش مؤثر، تنفس چهار، هشت، چهار است. به این صورت که چهار شماره دم بگیرید، هشت شماره نفس را نگه دارید و چهار شماره بازدم کنید.
شکرگزاری روزانه (۵ مورد)
هر روز، ۵ مورد را که بابت آن‌ها شکرگزار هستید، یادداشت کنید. این تمرین ساده به شما کمک می‌کند تا تمرکزتان را از نداشته‌ها به داشته‌ها تغییر دهید.
رژیم رسانه‌ای و حذف نوتیفیکیشن‌های غیرضروری
یک رژیم رسانه‌ای سختگیرانه برای خود در نظر بگیرید. نوتیفیکیشن‌های غیرضروری شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های مالی را خاموش کنید تا از اطلاعاتی که فومو را قوی می‌کند، در امان بمانید.
ساخت چک‌لیست پیش از معامله (تحلیل، حد ضرر، منطق)
قبل از هر معامله، یک چک‌لیست دقیق تهیه کنید. این چک‌لیست باید شامل مراحل تحلیل تکنیکال، تعیین حد ضرر و مهم‌تر از همه، منطق پشت تصمیم شما باشد تا از تصمیم‌گیری‌های احساسی جلوگیری کند.
تعیین استراتژی معاملاتی و پایبندی به Plan
برای خود یک استراتژی معاملاتی تعریف کنید و متعهد شوید که به آن پایبند باشید. یک پلن مشخص، نقشه راه شما در بازار است.
تمرین «لذت از دست دادن» (JOMO) و فرصت‌های بی‌پایان بازار
جومو (JOMO) یا “لذت از دست دادن” را در خود تقویت کنید. بدانید که بازار فرصت‌های بی‌پایانی دارد و لازم نیست در هر رویدادی شرکت کنید؛ گاهی اوقات، دوری از هیجان‌های کاذب، بهترین تصمیم است.
آموزش مستمر و افزایش سواد مالی/رسانه‌ای
با آموزش مستمر، سواد مالی و رسانه‌ای خود را افزایش دهید. درک عمیق‌تر از چگونگی عملکرد بازارها و نحوه انتشار اطلاعات، شما را در برابر فریب فومو مقاوم‌تر می‌کند.
مشاوره حرفه‌ای و حمایت اجتماعی در زمان بحران
اگر احساس می‌کنید فومو به شدت بر زندگی شما تأثیر گذاشته است، از مشاوره حرفه‌ای یا حمایت اجتماعی دوستان و خانواده در زمان بحران کمک بگیرید. صحبت کردن درباره احساساتتان می‌تواند به شما در مدیریت بهتر آن‌ها کمک کند.
چک‌لیست سریع ضد FOMO برای سرمایه‌گذارها
برای اینکه بتوانید در برابر فومو (FOMO) مقاومت کنید و تصمیمات سرمایه‌گذاری عاقلانه‌ای بگیرید، قبل از هر خرید، این ۶ سؤال را از خود بپرسید و صادقانه به آن‌ها پاسخ دهید:
- آیا الان زمان مناسبی برای ورود به این بازار است یا صرفاً از ترس جا ماندن عمل می‌کنم؟ (بله/خیر)
- آیا قبل از این خرید، تحلیل کامل و جامعی روی آن انجام داده‌ام؟ (بله/خیر)
- آیا تمام ریسک‌های احتمالی این سرمایه‌گذاری را شناسایی و بررسی کرده‌ام؟ (بله/خیر)
- . آیا برای این معامله، حد ضرر (Stop Loss) مشخصی تعیین کرده‌ام؟ (بله/خیر)
- آیا این خرید با استراتژی کلی سرمایه‌گذاری من هم‌خوانی دارد؟ (بله/خیر)
- آیا فقط با بودجه مازاد و پولی که به آن نیاز ندارم، وارد این سرمایه‌گذاری می‌شوم؟ (بله/خیر)
جمع‌بندی: وقتی هر فرصتی، فرصت نیست!
در این مطلب دانستیم که FOMO چیست. به یاد داشته باشید که در دنیای پرهیجان بازارهای مالی، هر رشدی به معنای یک فرصت بی‌نظیر برای شما نیست. مهم‌ترین نکته این است که سلامت روان شما از هر سودی ارزشمندتر است. با آگاهی از فومو و ابزارهای کنترل آن، می‌توانید تصمیمات منطقی‌تری بگیرید. برای عمیق‌تر شدن در این مباحث، پیشنهاد می‌کنیم مقاله «راهنمای روان‌شناسی معامله‌گری» را مطالعه کنید تا با اصول صحیح تصمیم‌گیری در بازارهای مالی آشنا شوید.
