اندیکاتور VWAP؛ میانگین موزون حجمی قیمـت و نقطه ثقل بازار

اندیکاتور VWAP (Volume Weighted Average Price) یک اندیکاتور قیمتی-حجمی است که تاثیر داده‌های قیمتی را در کنار حجم معاملات (Volume) بررسی می‌کند. در این اندیکاتور، هر کندل قیمتی با توجه به حجم، وزن‌دهی می‌شود؛ یعنی کندل‌هایی که حجم معاملات بالاتری دارند، تاثیر بیشتری بر مقدار VWAP می‌گذارند. این اندیکاتور شبیه به اندیکاتور میانگین متحرک است، با این تفاوت که در کنار قیمت، حجم بازار را در نظر می‌گیرد و ذهنیت درستی به معامله‌گران می‌دهد.

اگر دوست دارید بدانید VMAP چیست، میانگین حجمی وزنی قیمت، چطور به تشخیص روند کمک می‌کند و چطور می‌توانید از این اندیکاتور برای تحلیل بازار استفاده کنید، تا انتها همراه ما باشید.

VWAP دقیقاً چگونه محاسبه می‌شود؟

VMAP که معادل فارسی آن «میانگین موزون حجمی قیمت» است، جزو اندیکاتورهای پرکاربرد در معاملات اسکالپینگ و روزانه است که معامله‌گران از آن برای تشخیص روند کلی بازار و پیدا کردن نقاط ورود یا خروج استفاده می‌کنند. بر خلاف میانگین‌های ساده، اندیکاتور VMAP وزن بیشتری به قیمت‌هایی می‌دهد که حجم زیادی از معامله را دارند.

برای اینکه بدانید پشت این اندیکاتور چه مسائلی وجود دارد و چطور کار می‌کند، در این بخش، فرمول محاسبه آن را با شما به اشتراک می‌گذاریم. دقت داشته باشید که همه این محاسبات توسط خود اندیکاتور محاسبه می‌شود و شما قرار نیست به طور دستی کاری انجام دهید.

1. فرمول ریاضی با مثال کندل پنج‌دقیقه

قدم اول در فرمول VMAP، محاسبه مقدار قیمت متوسط هر کندل است که به آن Typical Price می‌گویند. قیمت متوسط از میانگین سه مقدار Low، High و Close به دست می‌آید:

Typical Price = (High + Low + Close) / 3

در قدم بعدی، باید عدد به دست آمده را در حجم همان کندل ضرب کنیم تا ارزش کل معاملات وزنی (TPV) به دست بیاید. سپس، مجموع TPVها را تا زمان مورد نظر، با هم جمع و طبق فرمول اصلی، VMAP را محاسبه می‌کنیم. فرمول به این شکل است که:

VWAP = ∑ (TPV) ÷ ∑ (Volume)

برای مثال، یک نمودار 5 دقیقه‌ای را در نظر بگیرد که کندل اول آن اعداد (High = 50، low = 48 و Close =49) را نشان می‌دهد و میزان حجم معاملات، 1000 است. کندل دوم نیز با حجم معاملات 1500، اعداد (High = 51، Low = 49 و Close = 50) را نشان می‌دهد. در مرحله اول، باید قیمت متوسط را حساب کنیم که به شکل زیر می‌شود:

• قیمت متوسط کندل اول: (50+48+49) / 3 = 49
• قیمت متوسط کندل دوم: (50 + 49 + 51) / 3 = 50

سپس باید مقدار TPV را مشخص می‌کنیم:

• TPV کندل اول: 49 * 1000 = 49000
• TPV کندل دوم : 50 * 1500 = 75000

در قدم بعدی، باید اعداد به دست آمده را در فرمول VWAP قرار دهیم تا مقدار اندیکاتور به دست بیاید:

• مجموع TPVها: 75000 + 49000 = 124000
• مجموع حجم‌ها: 1500 + 1000 = 2500
• VMAP = 124000 / 2500 = 49.6

این فرایند تا پایان روز معاملاتی ادامه پیدا می‌کند تا عدد دقیق اندیکاتور VWAP محاسبه شود.

2. چرا حجم در VWAP حیاتی است؟

حجم معاملات در تحلیل تکنیکال، نقش کلیدی دارد و حجم نسبی نشان می‌دهد که چه مقدار پول واقعی، پشت حرکات قیمتی وجود دارد. با توجه به این مساله، اندیکاتور VMAP با در نظر گرفتن حجم و قیمت در کنار هم، نقطه ثقل بازار را پیدا می‌کند. بر خلاف میانگین‌های ساده قیمتی، این اندیکاتور تنها زمانی به یک سطح قیمتی اهمیت می‌دهد که حجم قابل توجهی معامله شده باشد؛ بنابراین اگر قیمت به طور هیجانی افزایش پیدا کند و حجم معامله پایین باشد، تاثیری در VMAP نمی‌گذارد.

همچنین حجم سنگین، مثل حجمی که توسط سبدگردان و صندوق انجام می‌شود، سیگنال‌های قوی‌تری را در این اندیکاتور ایجاد می‌کند و می‌توان جهت احتمالی روند را تشخیص داد. اجرای سفارش‌های بزرگ توسط این نهادها می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر VMAP داشته باشد و جهت روند را تغییر دهد.

تفاوت VWAP با میانگین‌ متحرک ساده و نمایی

در ظاهر، اندیکاتور VWAP ممکن است شبیه به یک میانگین متحرک (SMA/EMA) به نظر برسد، اما تفاوت‌های کلیدی با یکدیگر دارند. برخی از مهمترین تفاوت‌های این دو اندیکاتور عبارتند از:

• اندیکاتورهای SMA/EMA فقط میانگین قیمت‌های بسته‌شدن را در نظر می‌گیرد و حجم را محاسبه نمی‌کند.
• VWAP در ابتدای هر سشن معاملاتی شروع به محاسبه می‌کند و در پایان روز، ریست می‌شود؛ اما میانگین متحرک، قیمت‌ چند دوره را در نظر می‌گیرد.
• میانگین متحرک ساده یا نمایی برای تحلیل‌های میان‌مدت و بلندمدت مناسب هستند؛ اما VMAP بیشتر در معاملات روزانه یا اسکالپینگ استفاده می‌شود.
• از آنجایی که VMAP حجم معاملات را در نظر می‌گیرد، قیمت واقعی‌تری را نشان می‌دهد
• VMAP همیشه با تاخیر، نسبت به حرکت قیمت واکنش نشان می‌دهد؛ حالا اگر به خاطر یک خبر، جهش قیمتی به وجود بیاید، این اندیکاتور نمی‌تواند خودش را بلافاصله با حرکت هماهنگ کند؛ اما EMA به تغییرات قیمت، واکنش سریع‌تری نشان می‌دهد.

در حالت کلی باید گفت، هر سه این اندیکاتورها جزو اندیکاتورهای تاخیری (Lagging Indicators) هستند و بر خلاف اندیکاتورهای پیشرو، نمی‌توانند به تغییرات سریع قیمت واکنش نشان دهند.

کاربردهای اصلی اندیکاتور VWAP در معاملات روزانه

اندیکاتور VMAP کاربردهای مختلفی در معاملات روزانه دارد که مهمترین آن‌ها عبارتند از:

1. تعیین روند با شیب VWAP

ساده‌ترین کاربرد این اندیکاتور، استفاده از شیب خط VMAP برای تشخیص روند بازار است. زمانی که قیمت‌ها به طور متوالی، بالاتر از VMAP قرار بگیرند یا شیب اندیکاتور صعودی باشد، می‌توان ادامه روند صعودی را تایید کرد. در نقطه مقابل، اگر قیمت‌ها پایین‌‌تر از این اندیکاتور باشند، نشانه‌ای از شروع بازار نزولی است.

در حالت کلی، اگر قیمت‌ها در نزدیکی یا بالای VWAP نوسان کند، فشار خرید بیشتر است و اگر زیر آن بروند، یعنی فشار فروش بیشتری را در بازار شاهد هستیم.

2. نقش حمایت و مقاومت داینامیک

در روندهای صعودی، قیمت معمولا تا نزدیکی حمایت VWAP پولبک می‌کند و سپس دوباره به حرکت صعودی ادامه می‌دهد؛ این یعنی، اندیکاتور VWAP نقش حمایت را دارد. در روندهای نزولی نیز این اندیکاتور می‌تواند به‌عنوان مقاومت VMAP عمل کند و جلو رشد قیمت را بگیرد.

3. تشخیص اشباع خرید/فروش در بازه‌های کوتاه

یکی دیگر از کاربردهای این اندیکاتور، نشان دادن نقاط اشباع خرید یا فروش در بازه‌های کوتاه است. اگر قیمت، مدت طولانی‌تر بالاتر از VWAP قرار بگیرد، احتمال اشباع خرید و ریزش قیمت‌ها وجود دارد. در نقطه مقابل، اگر قیمت‌ها مدت زیادی زیر این اندیکاتور باشند، نشانه‌ای از اشباع فروش است.

معامله‌گران در بازارهای مالی مثل ارز دیجیتال یا فارکس می‌توانند با اندیکاتورهای مومنتوم، این سطوح را زیر نظر بگیرند و در زمان مناسب، معاملات خود را انجام دهند.

استراتژی‌های عملی معامله با VWAP

اندیکاتور VMAP کاربردهای مختلفی در عمل دارد و می‌توانید از آن در استراتژی‌های خود استفاده کنید و سود حداکثری را به دست آورید. برخی از استراتژی عملی با این اندیکاتور عبارتند از:

1. شکست و پولبک به VWAP (Breakout–Pullback)

استراتژی Breakout و پولبک یکی از محبوب‌ترین روش‌های معاملاتی به کمک VMAP است. زمانی که قیمت برای مدتی، اطراف خط این اندیکاتور حرکت می‌کند، یعنی بازار در حال تصمیم‌گیری است.. اگر در ادامه، قیمت با قدرت و حجم بالا از VMAP عبور کرد (به طور مثال از پایین به بالا)، یعنی روند جدیدی شروع می‌شود؛ اما باید منتظر بمانید تا قیمت دوباره به VMAP برگردد و پولبک بزند. در صورتی که قیمت به این اندیکاتور رسید و دوباره در جهت قبلی شروع به حرکت کرد، آنجا می‌توانید با تعیین حد ضرر کوچک (Stop-Loss) وارد معامله شوید.

در این استراتژی، شما عجله نمی‌کنید، بلکه منتظر تایید بازار  می‌مانید؛ چون ممکن است شکست اولیه فریبنده باشد.

2. استراتژی Mean Reversion بین باندهای انحراف استاندارد

اندیکاتور VMAP را می‌توان همراه با باندهای انحراف استاندارد استفاده کرد. این باندها شبیه به باندهای بولینگر هستند و در بالا و پایین خط VMAP رسم می‌شوند (مثل باند +1، +2 و -1، -2). هر چه عدد انحراف بالاتر باشد، باند از خط مرکزی سیگنال دورتر می‌شود. زمانی که قیمت از VMAP دورتر می‌شود و برای مثال به باند +2 می‌رسد، ممکن است بازار در حالت اشباع خرید باشد. در چنین شرایطی، احتمال برگشت قیمت به سمت خط مرکزی زیاد است.

برای کاهش ریسک می‌توانید حد ضرر را کمی بیرون از این باندها قرار دهید تا اگر قیمت بر خلاف انتظار ادامه پیدا کرد، معامله به موقع بسته شود. این روش در بازارهایی با نوسان کم یا بازارهای رنج، عملکرد مناسبی دارد.

3. ترکیب VWAP + MA Cross برای فیلتر سیگنال

در این استراتژی می‌توانید به همراه VMAP از یک میانگین متحرک ساده یا نمایی با دوره 20 یا 50 استفاده کنید. زمانی که قیمت بالای هر دو خط MA20 و VWAP قرار گرفت، سیگنال تقاطع VMAP می‌تواند نشانه‌ای برای ورود به معامله باشد. در صورتی هم که قیمت پایین این دو خط آمد، می‌توانید پوزیشن فروش باز کنید. این استراتژی کمک می‌کند تنها زمانی وارد معامله شوید که هم قیمت و هم حجم، سیگنال یک روند را نشان می‌دهند.

4. اسکالپ با مولتی تایم‌فریم

در روش اسکالپ مولتی تایم‌فریم، معامله‌گر ابتدا در یک تایم‌فریم بالاتر (مثل 15 دقیقه) جهت کلی VMAP را بررسی می‌کند؛ سپس در یک تایم‌فریم پایین‌تر (مثل تایم‌فریم پنج دقیقه) در جهت تایید شده وارد معامله می‌شود. به عبارت دیگر، اگر در چارت 15 دقیقه‌ای، قیمت بالای VMAP باشد و در چارت 5 دقیقه‌ای، پس از پولبک به VMAP، برگشتی صعودی دیده شود، می‌توان پوزیشن خرید باز کرد.

استراتژی VWAP اسکالپ

اندیکاتور VWAP و جریان سفارشات؛ نگاه ولوم تریدینگ

اندیکاتور VMAP به خاطر ارتباط مستقیم با حجم معاملات، یکی از ابزارهای پرکاربرد در تحلیل جریان سفارشات یا همان اوردرفلو (Order Flow) و ولوم تریدینگ است. در روش ولوم تریدینگ، معامله‌گر به جای تمرکز روی قیمت، به رفتار خریداران و فروشندگان در عمق بازار توجه می‌کند. این اطلاعات کمک می‌کند تا متوجه شود، در چه زمانی و در چه ناحیه‌ای، خریداران یا فروشندگان فعال‌ هستند.

یکی از ابزارهایی که به شما برای شناسایی حجم معاملات در هر سطح قیمتی کمک می‌کند، ابزار Volume Profile است. با کمک این ابزار می‌توانید سطوح کلیدی و نقاط ثقل مارکت را شناسایی کنید.

1. استفاده از Order Flow VWAP در NinjaTrader

در نرم‌افزار NinjaTrader یک ابزار پیشرفته به‌نام، Order Flow VWAP نینجاتریدر وجود دارد که VWAP را با جریان سفارشات ترکیب می‌کند. NinjaTrader Order-Flow VWAP نه تنها خط VMAP را روی نمودار نشان می‌دهد، بلکه باندهای انحراف استاندارد را نیز ترسیم می‌کند. این باندها معمولا به‌عنوان نواحی حمایت و مقاومت داینامیک عمل می‌کنند.

برای مثال، اگر قیمت به زیر VMAP برسد، یعنی در آن لحظه، دارایی در قیمت بالاتری معامله می‌شده و الان ارزان‌تر است؛ این مساله می‌تواند نشانه‌ای برای خرید و ورود به بازار باشد. در نقطه مقابل، وقتی قیمت بالای VMAP قرار دارد، ممکن است بازار در ناحیه اشباع خرید باشد و فروش منطقی به نظر برسد.

2. شناسایی فشار خرید/فروش از روی لبه قیمتی

در NinjaTrader می‌توان نموداری به نام price Ladder یا همان لبه قیمتی را مشاهده کرد که سفارشات خرید و فروش لحظه‌ای بازار را نمایش می‌دهد. اگر دیدید که در نزدیکی خط VMAP، سفارشات خرید زیادی در صف وجود دارد، احتمال حمایت قیمتی بالا می‌رود. از طرف دیگر، انباشت سفارش‌های فروش بالای خط VMAP نشان می‌دهد احتمال مقاومت زیاد است.

نحوه افزودن VWAP در پلتفرم‌های محبوب

اندیکاتور VMAP در اکثر پلتفرم‌های معاملاتی وجود دارد و به راحتی می‌توانید آن را روی چارت قیمتی اضافه کنید.

1. ایزی‌چارت و هلیوم فارابی

اگر از سامانه ایزی‌چارت / هلیوم استفاده می‌کنید، برای اضافه‌کردن VWAP در ایزی‌تریدر باید مراحل زیر را انجام دهید.

• در نمودار به بخش ایزی‌چارت مراجعه و بر روی گزینه اندیکاتور کلیک کنید.
• در پنجره‌ای که باز می‌شود، VWAP را جستجو و آن را انتخاب کنید.
• با این کار، اندیکاتور به نمودار قیمتی اضافه می‌شود.

2. پلتفرم TradingView و قابلیت Anchored VWAP

در پلتفرم TradingView علاوه بر VWAP، امکان استفاده از ابزار Anchored VWAP نیز وجود دارد. این ابزار به شما اجازه می‌دهد محاسبات VWAP را از هر نقطه دلخواه روی چارت آغاز کنید. برای این کار، در بخش Drawing Tools ابزار VWAP انکر (Anchored) را انتخاب و بر روی نقطه دلخواه روی نمودار کلیک کنید. خط VWAP از همان نقطه ترسیم می‌شود و می‌توانید استراتژی خود را پیاده کنید.

3. تنظیم باندهای Deviations و آلارم قیمت

در بسیاری از پلتفرم‌ها (مثل ninjaTrader و TradingView) می‌توان باند انحراف VWAP Bands را فعال کرد. این باندها به صورت پیش‌فرض در 2x، 1x و 3x  تنظیم می‌شوند. معامله‌گران و تریدها در بازار ارزهای دیجیتال و فارکس بهتر است این باندها را فعال و نواحی احتمالی حمایت و مقاومت را شناسایی کنند.

محدودیت‌های VWAP و نکات مدیریت ریسک

اگرچه این اندیکاتور ابزار مفیدی برای معاملات روزانه است، اما باز هم مثل هر ابزار تحلیلی، یک سری محدودیت‌هایی دارد. برخی از محدودیت‌های مهم اندیکاتور VWAP عبارتند از:

• در بازارهای کم‌حجم، دقت پایین‌تری دارد.
• در ساعات پایانی بازار به دلیل کاهش حجم، واکنش این اندیکاتور کندتر می‌شود.
• در زمان انتشار اخبار یا رویدادهای مهم، VWAP نمی‌تواند تغییرات ناگهانی را به سرعت منعکس کند.
• فقط برای تحلیل روزانه مناسب است و در تایم‌فریم‌های بلندمدت کار نمی‌کند.
• به‌عنوان یک میانگین حجمی، همیشه عقب‌تر از قیمت عمل می‌کند (lagging indicator).

برای دریافت نتیجه بهتر با این اندیکاتور، بهتر است در کنار آن از اندیکاتورهای دیگر هم استفاده کنید؛ همچنین همیشه حد ضرر را در معاملات استفاده کنید؛ حتی اگر سیگنال قوی از VWAP دریافت کرده باشید. در نهایت، توصیه می‌کنیم استراتژی خود را قبل از ورود به معاملات واقعی، روی حساب دمو تست نمایید.

جمع‌بندی و اقدام بعدی

اندیکاتور VWAP یک ابزار مفید برای اسکالپ روزانه است که با وزن‌دهی قیمت توسط حجم، نمای بهتری از میانگین قیمت بازار ارائه می‌کند. درک جهت کلی بازار، استفاده از باندهای انحراف استاندارد و ترکیب با ابزارهای دیگر، سه کلید طلایی کار با این اندیکاتور هستند.

بعد از یادگیری VWAP بهتر است استراتژی خود را در حساب دمو پیاده کنید و تنظیمات مختلف را بررسی کنید. در صورتی که در حساب دمو توانستید عملکرد خوبی را ثبت کنید، می‌توانید وارد بازار واقعی شوید.

پرسش‌های متداول معامله‌گران VWAP (FAQ)

1. بهترین بازه زمانی برای VWAP چیست؟

این اندیکاتور در معاملات روزانه و تایم‌فریم‌های کوتاه مثل 1 دقیقه، 5 دقیقه یا 15 دقیقه استفاده می‌شود. در تایم‌فریم‌های بزرگتر، VWAP کارایی لازم را ندارد.

2. آیا می‌توان فقط با VWAP ترید کرد؟

خیر، این اندیکاتور مانند سایر اندیکاتورها یک فیلتر و ابزار کمکی است و به تنهایی کافی نیست. VWAP ممکن است در برخی شرایط سیگنال اشتباه بدهد و باید از ابزارهای تحلیل تکنیکال و مدیریت ریسک در کنار آن استفاده کنید.

3. Anchored VWAP با VWAP روزانه چه فرقی دارد؟

اندیکاتور VWAP از ابتدای هر جلسه معاملاتی محاسبه می‌شود و تا انتهای آن جلسه ادامه پیدا می‌کند؛ اما Anchored VWAP به شما این امکان را می‌دهد  تا محاسبات را از هر نقطه‌ دلخواهی شروع کنید.

4. چگونه حد ضرر را زیر یا بالای اندیکاتور VWAP تعریف کنیم؟

اگر در قیمت زیر VWAP معامله می‌کنید، حد ضرر را کمی پایین‌تر از این اندیکاتور یا پایین‌ترین باند انحراف استاندارد قرار دهید؛ اما در صورتی که در بالای VWAP وارد پوزیشن شده‌اید، حد ضرر را کمی بالاتر از این اندیکاتور یا بالاترین باند انحراف استاندارد تنظیم کنید.